Yetişkin DEHB (ADHD) Terapi ve Tedavisi
Yetişkin dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu tedavisi, klasik çocuk – ergen tedavisinden farklı yürütülür. Henüz ülkemizde birçok uzman tarafından dahi tanınmayan, pek bilinmeyen bir bozukluk olan dehb bireyi hayatının birçok alanında etkiler. Zamanla hiperaktivite boyutu azalarak gözden kaybolur fakat dikkat eksikliği, konsantre olamama, odaklanamama, anda kalamama, zaman yönetimi, sosyal işlevsellikte geri kalma, duygu kontrolü(özellikle öfke ve ağır negatif duyguların basması) gibi birçok alanda zorlanımlar görülebilir.
İlk Etapta Duygusal Destek
Dikkat eksikliği sahibi bireyler uzun seneler boyunca, çocukluk – ergenlik çağında handikaplarla boğuşmuş olabiliyor. Yetişkinliğe gelindiğinde bozukluğun etkileri ve hasarları hissedilebiliyor. Hayatın belirli alanlarında geride kalmışlık, başarısızlık, yetersizlik gibi duygular ön planda olabiliyor. İşlevsellikte(zaman yönetimi, düzen ve sıraya koyma gibi) ilerleme kaydetmekten önce bireyin geçmişten gelen duygusal defektlerini onarmak gerekmektedir. Konuşma terapisiyle birey anılarını, düşüncelerini, duygularını, varsa travmalarını, geçmişte yaşadığı zorlukları, bozukluğun getirileri/götürüleri gibi konuları masaya yatırıp öncelikle içindeki kompleks duyguları çözümlemelidir.
DEHB Hakkında Bilgilenmek
Yetişkin dehb aynı çocukluk çağında olduğu gibi sinsidir. Hatta hiperaktivitenin yok olmasıyla birlikte daha da sinsidir. Yok saymadan, azımsamadan gerçekliğini kabul etmek fakat sadece kabul etmekle kalmayıp onun hakkında bilgilenip donanmak şarttır. Ne kadar bilirsek o kadar elimiz kuvvetleniyor. Neyle nasıl baş edeceğimizi bilemediğimizde daha çaresiz, daha panik halde oluyoruz. Bozukluk hakkında A’dan Z’ye psikoeğitim, baş etme mekanizmaları, teknikler vb. öğrenilmelidir.
Yönetici İşlevleri Geliştirmek
Bir orkestranın yöneticisi vardır değil mi? Maestro denen bu lider tüm orkestraya yön verir, tempoyu belirler. Beynimizin maestrosu da prefrontal kortekstir. DEHB’de bu beyin kısmı bozuktur. Dopaminerjik sistem tam randımanlı çalışmaz. Yönetici işlevler(executive functions) bu bölgenin alanıdır ve önemlidir. Peki bu beynin ön bölgesi(frontal korteks) ne işe yarar? Hangi görevlerden sorumludur?
- Çatışmalı düşünceler arasından mantıklı olanı seçebilmek
- İyi ve kötüyü ayırt edebilmek
- Şuanki davranışların gelecekteki sonuçlarını öngörebilmek
- Belirli bir hedefe yönelik çalışabilmek
- Olası sonuçlara yönelik tahminlerde bulunabilmek
- Sosyal durumlara yönelik uyum ve dürtüleri kontrol edebilmek.(Edilmediğinde sosyal dışlanma, uygun bulunmama durumları).
Çocuklukta – Ergenlikte Edinilememiş Kazanımlar
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu bulunduran birey, çocuklukta ve gençlikte bazı durumlara maruz kalabiliyor. Ötekileştirilebiliyor, sosyalleşemeyebiliyor, uyum sağlamada zorlanabiliyor, arkadaş edinmede sıkıntılar yaşayanlar oluyor. Çok çeşitli götürüleri olabiliyor bozukluğun. Örneğin dehb’si bulunan kişilerde “sosyal ipuçlarını anlama” dediğimiz diğerlerinin jest, mimik, beden dili, istekli – gönülsüz olup olmamalarını ayırt etme gibi sosyal hayatı derinden etkileyen yeteneklerde hasarlar yaygın görüyoruz. Bu tür kazanımlar çocuklukta ve diyelim ki en geç lisede geliştirilmemiş olabiliyor. Bu başlıkların ele alınıp çalışılması, pratik edilmesi ve geliştirilmesi yetişkinlikte zorlanmaları minimuma indiriyor.
İş Yaşamı ve İlişki & Evlilik Problemleri
Yetişkin dikkat eksikliğini ele alırken bireyin iş yaşamında ve ilişki dünyasında olup bitenleri de çalışmak gerekli oluyor. Son ana bırakma, unutma, bir projeye başlayamama, sürdürememe, bitirememe gibi problemler özellikle iş yaşamında kişiyi zorluyor. İlişkilerde de örneğin dehb’li kişi erkek diyelim; partner birşeyler anlatırken dalıp gitmek, dinliyor gibi görünüp hayal dünyasında olmak, partnerin anlattığı içeriğe konsantre olamamak gibi durumlar ilişkilerde yanlış anlaşılmalara ve zorlanımlara yol açıyor. Tüm bunların ele alınıp geliştirilmesi işlevsellik için şart olmakta. Herkee sağlıklı huzurlu günler diliyoruz.