Çocuğum hiperaktif ne yapabilirim? sorusuna cevap arıyorsanız işler yolunda gitmiyor demektir, seni anlıyorum. Hoşgeldin.Her şeyden önce seni tebrik ediyorum çünkü bilinçli bir ebeveynsin. Hiperaktif bir çocuğun anne babası olmak zor bir zanaat hatta bir sanat. Sıradan çocukların bile idare ve eğitiminin zor olduğunu söylersek hiperaktiviteye sahip çocukla baş etmek ne demektir en iyi sen bilirsin.
Aynı Şeyi Yapanlar Farklı Sonuç Beklemesin
Bu dönemde dahi -yazıyı yazdığımda Nisan 2019 idi- çocuğunu ceza, küsme, tehdit, mahrum ve maruz bırakma ve hatta şiddet(psikolojik – fiziksel hiç fark etmez) ile terbiye etmeye çalışan, dizginleme gayesinde olan ebeveynler muhakkak vardır. İnternetten uzman bilgisi almak için açıp bu makaleyi okuduğuna göre senin onlardan olmadığını düşünmekteyim =)
Biraz Durumu Anlayabilir miyiz
Her an bir şeyle meşgul olmak istiyor, boş vakit ve boş durmak onun için hiçbir şey ifade etmiyor, saracak, saldıracak bir meşgale bir kişi avına çıkıyor. Siz onun yerinde olsaydınız nelerle tatmin olurdunuz? Sakinlik ve pasif şekilde oturarak mı yoksa hareketinize devam ederek mi?Biraz özeleştiri yapmakla işe başlayalım. İş sorunları, eş sorunları, hızlı akan hayat, kendimize bile bulamadığımız vakit, bitmeyen telaşlar, eş dost akraba, borçlar, faturalar, arabanın çıkardığı problemler… Bütün bunlar olup biterken kimsenin daralmayacağını kimse iddia edemez. Stres faktörleri ne kadar üstümüze gelirse etrafımıza ve kendimize karşı o denli acımasız ve tahammülsüz oluyoruz. Hele hiperaktif bir çocuğun varsa…
Şimdi Neler Yapabiliriz Bakalım
Sana diğer uzman arkadaşlar gibi sabırlı ol, tutarlı yaklaş nutukları çekmeyeceğim korkma. Bu onların yanlış olduğu anlamına gelmiyor fakat her taraf bu söylemlerle kaynıyor ve ben sana farklı şeyler vermek amacındayım.
Emir Kipinden Hoşlanır mısın? Yetişkinler kendilerine bir şeylerin yapılmasının söylenmesinden, direktif verilmesinden özellikle de emredilmesinden hoşlanmaz. Bil bakalım kimler de öyle? Çocuklar.Çocuk hiperaktifse? Hiç hoşlanmaz.Durup düşünelim. Ortada at gibi koşturan bir çocuk, oynadığı oyuncaktan 2 dakika içinde sıkılıyor ve başka bir tane arıyor. Onunla da ilişiği birkaç dakikadan fazla olmuyor ve bu böyle devam ediyor. Bir de yanında dikkat eksikliği varsa… Bu çocuğun ilgisini nasıl çekeceksin? İlgisini bir şekilde çeksen nasıl durmasına yol açacaksın? Sana şunu söyleyebilirim ki durmak ya da yavaşlamak bir yere kadar onun elinde(bu nöropsikiyatrik bir problem). Eğer bir uzman eğitimiyle veya uzman vesilesi – aile aracılığıyla gerekli eğitimler ve farkındalıklar çocuğa kazandırılmadıysa bu çok zor.Dolayısıyla; Otur! , Kalk!, Yap!, Gel!, Yapma! tarzı ünlem ve yargıları sen de çoğu ebeveyn gibi kullanıyorsan bir an önce bırakman iyi olur çünkü işlevsizler.
Hiperaktif çocuk için Ne Yapılabilir işte en başından başlayacaksak emir kipini bırakacağız. Lamı cimi gerçekten yok. Bu çok yalın görünmesine rağmen ebeveyn-çocuk ilişkisi, iletişim, paylaşım ve anlaşılma gibi birçok psikolojik temelleri kapsadığı için yeri büyük.
Diğer yandan bir anne bir baba olarak hiperaktif çocuğum için ne yapılabilir derseniz basit, kısa, net cevabım; onun hayatını onun için düzenleyin. Çünkü o bunu başaramıyor. O, en basit ve görece kolay şeylerde dahi başarı sağlamakta zorlanırken, saatlerini, günlerini planlamakta yardıma ihtiyaç duyar. Bunu yaparken dominant bir şekilde kendi isteğinize göre yapmamalısınız, onunla iletişime geç, ”bu olsun, şu olmalı” değil de ”şu zamanları şöyle değerlendirsen nasıl olur?” tarzı düşünmeye sevk eden ve işbirliğine çağıran cümle kalıpları işine yarayacaktır. Unutma emir kipi yasak! ( Yasaklar sadece çocuklar için midir? )
Psikoterapiden ziyade DEHB’de Yönlendirme ve Koçluk Daha İşlevseldir
Psikoloji alanında istisnalar vardır. DEHB benim görüşüme ve takip ettiğim Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu yabancı uzmanlara göre psikoterapinin derin ve çetrefilli yollarındansa basit, işlevsel ve kestirme rehberlikle daha başarılı sonuçlar almaktayız. Ortada altta yatan derin sebepler yok, bariz, apaçık bir bozukluk var ve ne yapacağımızı, nasıl yaklaşmamız gerektiğini gayet biliyoruz. Dolayısıyla vagonlar için lokomotif görevi görmek bu rahatsızlıkta gerekli.
Bu koç, danışman, yol arkadaşı, lokomotif kim olmalıHer zaman şuna inanırım ki çocuğun hayatında en fazla zaman geçirdiği, daha da önemlisi çocuğun birlikte zaman geçirmekten en çok haz aldığı kişi en uygun olan kişidir. En fazla zaman geçirilen kişi kültürümüzde genelde anneler olmakta. Ardından sınıf öğretmenleri ve yakın arkadaşlar.Fakat bu kişilerin Hiperaktivite hakkında donanımlı ve bilgi sahibi olmaları gerekiyor ki çocuğun kendisine yararı dokunsun, onu daha ileri taşısın. Bu şu an gördüğüm kadarıyla o kadar zor bir durum ki bunu beklemek hayalcilik olabiliyor. Dolayısıyla Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite alanında uzmanlaşmış bir psikolog tarafından destek alınması ilk etapta hayati konumda. Önce çocuğun en yakınları ve çocuğun kendisi bilgilendirilmeli ve eğitilmeli. Daha sonra hayatın ne kadar kolaylaştığına zaten ilk gözden şahit olunacaktır.